Wij getuigen

Ik heb stage gedaan voor een zeer vooraanstaande, "progressieve" productiehuis in Brussel. Op de redactie werd ik al in mijn eerste week geconfronteerd met vragen als "Ken jij 'vluchtelingeskes' die je kan contacteren om in ons publiek te zitten. We willen rond de kerstdagen vluchtelingen in beeld brengen, dat zorgt voor een positief imago." Alsof de kijker thuis überhaupt kan raden wie 'de vluchteling' op de buis is. Misschien door de kleur? Kleur als enige indicator... . De tweede vraag die ik kreeg was of ik nog maagd was en of mijn vader zou kiezen met wie ik zou trouwen. Dit terwijl ik nooit had vermeld waar ik vandaan kwam, of ik überhaupt ergens anders geboren was dan België, ik geen religieuze symbolen draag en al eind de twintig was tijdens mijn stage. Het gemak waarmee deze vragen werden gesteld, zonder enige respect voor privacy en zonder enige schroom waren voor mij een bewijs van een (onbewuste) koloniale stupiditeit. Dit zijn maar twee voorbeelden van vele voorvallen. Toen ik mijn stage daar begon dacht ik dat ik in een intellectueel uitdagende, progressieve omgeving terecht zou komen waar ik veel zou bijleren. Daar bleek niets van waar. Het bleek letterlijk een woestijn. Leeg in alle betekenissen.

Ik zag al verschillende keren op sociale media hoe een organisator van een erg klein event (waarvoor ik al had opgetreden), heel neerbuigend sprak over gelovigen en dan vooral moslims. Lacherig, arrogant, uit de hoogte en beledigend. Ik ben daar nooit echt op ingegaan behalve één keer omdat ik vond dat hij te ver ging. Ik reageerde toen op eenzelfde manier waarop hij altijd deed, maar hij kon er plots niet tegen en kon niet inzien dat ik hetzelfde aan het doen was (om een punt te maken). Er mocht met andere woorden geen kritiek op hem gegeven worden. Ik kreeg zowel een reply op mijn openbare reactie op zijn muur als een privébericht met daarin iets à la of het wel zal gaan en dat ik mijn toon moest veranderen. Dat gesprek is uiteindelijk nog “vriendelijk” geëindigd. Omdat ik hem op mute had staan, zag ik verder zelden berichten van hem.

Op een gegeven moment sprak iemand (X) waarmee ik toen regelmatiger babbelde me aan over een discussie met hem. X, zelf ook een witte man, vertelde me over hoe het gesprek over politieke figuren ging met een Turkse en Arabische achtergrond. Al snel werden er langs de kant van de organisator en zijn vrienden opmerkingen/”mopjes” gedropt over “slecht Nederlands”, “geitenneukers”, “trouwen met zussen”, etc. Voor mij was dat de druppel. Ik heb er een paar keer over nagedacht, maar uiteindelijk een post op facebook geplaatst waarin ik eerst algemeen sprak over hoe de poetry scène er geen graten in ziet om racistische comments goed te keuren, maar ondertussen wel te teren op mensen van kleur die op hun podia komen want diversiteit is oh zo leuk en speciaal. Toen een paar mensen vroegen over wie ik het had, noemde ik de organisatie bij naam. Ik vond het nodig om het bericht op FB te zetten, aan de ene kant omwille van nultolerantie tegenover racisme en om zelf eerlijk te zijn; en aan de andere kant om andere dichters van kleur te waarschuwen. Ik had in het verleden namelijk al meegemaakt dat een andere dichter.es me vroeg naar de organisatie en organisator, maar omdat ik toen nog niet zo’n goed idee had van de organisatie en organisator, vond ik niet dat ik op basis van “slechts” mijn gevoel, een andere persoon kon zeggen dat zij/hij iets wel of niet moest doen. Ik wilde vooral de keuze zoveel mogelijk in handen laten van de andere dichter.es zonder teveel van mijn eigen gevoel in het gesprek te gooien. Na de duidelijk racistische opmerkingen, vond ik niet dat ik die open houding nog kon innemen. Ik vond het dan een verantwoordelijkheid om duidelijk te zeggen dat ik die organisatie niet veilig vind voor (jonge) dichters van kleur en dat ik de organisator langs geen kanten kon steunen.

Mijn post werd gedeeld door een andere organisator en bereikte de racistische organisator die ik ondertussen had verwijderd. Ik verwachtte geen lieve reacties van hem, maar de manier waarop hij reageerde was erg buitensporig en zowel racistisch als seksistisch. Hij reageerde erg agressief op zijn eigen profiel en stuurde ook privéberichten. De eerste berichten die om verduidelijking vroegen, beantwoordde ik nog, al was hij toen al erg ongeduldig en verwachtte hij een antwoord van zodra hij iets had gestuurd. Toen ik merkte dat het gesprek nergens naartoe ging (wat ik wel verwachtte omdat ik de persoon al kon inschatten wat dat betreft), ben ik verder niet ingegaan op het gesprek. Het ging me namelijk ook niet om hem, maar om het feit dat hij als organisator een bepaalde rol heeft binnen de poetry scène, hoe klein zijn organisatie ook is. Dat hij als organisator de dingen zegt die hij zegt, vind ik niet oké voor jonge dichters van kleur en volledig onveilig. Het ging me dus om hen. Ik heb dat nog eens benadrukt bij de organisator in het gesprek, maar heb er daarna niet verder op gereageerd. Langs zijn kant kreeg ik vooral intimiderende opmerkingen met bedreigende taal die alludeerde op rechtszaken want “laster” etc. De persoon begon zich ook te vergelijken met Charlie Hebdo en Hans Teeuwen; en probeerde alles zo te draaien alsof hij het slachtoffer was die niet gewoon mocht zeggen wat hij wilde, het was immers “satire”. Eén van mijn laatste berichten naar hem waarin ik nog kort (ondertussen al wat gefrustreerd) reageerde in puntjes, deelde hij op zijn profiel om zogezegd te staven dat ik volhardend was in mijn waanzin. De rest van het gesprek waarin ik veel uitgebreider antwoordde, had hij natuurlijk niet gedeeld. In de paar dagen daarna bleef ik berichten krijgen, over hoe zielig ik was. Ik heb nergens meer op gereageerd. Ik kreeg een telefoon van een collega-dichter met de vraag of mijn telefoonnummer mocht doorgegeven worden aan hem want hij had daarvoor gebeld. Ook andere dichters lieten weten dat ze door hem gecontacteerd werden om te weten wat hun positie was (terwijl het daar helemaal niet over ging). Tenslotte heeft hij online ook andere mensen aangevallen die er totaal niks mee te maken hebben, maar puur op basis van vriendschapsbanden met mij en de andere organisatrice in zijn vizier kwamen.
Op zich waren zijn reacties ook nadien erg vies en was ik er in alle eerlijkheid toch van verschoten. Maar vooral het zwijgen van collega-dichters die het op podia zo vaak hebben over racisme, seksisme en andere onderdrukkingsvormen in hun verhalen, viel me zwaar.

Il paraît que la déclaration universelle des droits de l’homme dit que « tous les êtres humains naissent libres et égaux, en dignité et en droit… ». Ça me fait toujours marrer tout ça, j’avoue que c’est quand même une bonne fiction.
Quand j’ai été contacté pour jouer un petit rôle dans un spectacle qui traitait le problème de la justice en Belgique au Théâtre national, je savais que je n’allais pas jouer le rôle d’un avocat, d’un greffier ou d’un assesseur. C’était trop beau pour un noir. Ça ne reflète pas vraiment la réalité. Pourquoi ? Eh ben parce qu’on ne peut pas comprendre qu’un noir joue le rôle d’un juge en Belgique, ou d’un avocat, d’un pilote. C’est beaucoup trop compliqué pour expliquer ça au public. Je ne pouvais être qu’un criminel, un voleur, un migrant ou un truc dans le genre. C’est normal d’avoir un juge blanc et un criminel noir. Un patron blanc et « un boy » noir, un riche blanc et un pauvre noir…
A chaque fois que je parcours les sites de casting pour postuler pour un film, je me rends compte que je suis noir. J’ai plusieurs fois essayé de postuler à des annonces où il était juste écrit « qu’on a besoin d’un homme de mon âge… ». En réalité ce n’était pas pour moi. Parce que pour moi, ça doit être précis. « On recherche un homme de couleur noire ou de toutes origines. » Là j’ai ma chance. Et tu me parles d’égalité de chance ?
En fait quand on parle de tous les êtres humains, je ne me sens pas concerné. Ce n’est pas assez précis. Moi, je suis un « noir » ou « une personne d’origine diverse ». Et on s’étonne qu’il n y ait pas assez de mixité à la télé ? On se moque de qui ?